Placówka została powołana do życia w grudniu 1952 r. uchwałą Sekretariatu Naukowego Polskiej Akademii Nauk jako Zakład Parazytologii PAN. Organizatorem i pierwszym Kierownikiem Zakładu Parazytologii był prof. dr hab. Witold Stefański. Działalność naukową rozpoczął od października 1953 r. w pomieszczeniach Katedry Zoologii i Parazytologii Wydziału Weterynaryjnego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Od 1954 r. Zakład otrzymywał sukcesywnie pomieszczenia w gmachu Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego. W 1980 roku decyzją Sekretarza Naukowego PAN Zakład został przekształcony w Instytut Parazytologii PAN. W 1983 roku Instytut otrzymał nazwę Instytutu Parazytologii im. Witolda Stefańskiego. W 1998 roku Instytut uzyskał osobowość prawną.
Do wyodrębnienia parazytologii jako odrębnej dyscypliny przyczyniły się nowe odkrycia i konieczność zwalczania pasożytów u ludzi, zwierząt i roślin. Okazało się bowiem, że aby walka z pasożytami była efektywna, musi opierać się na dokładnym poznaniu układu pasożyt żywiciel i samego zjawiska pasożytnictwa. Nowo powstały Zakład Parazytologii PAN otrzymał za zadanie objęcie badaniami podstawowymi całej dyscypliny ze szczególnym zaleceniem zwrócenia uwagi na pasożyty ważne ze względów gospodarczych i zdrowotnych, występujące u ludzi i zwierząt w Polsce.
Na początku działalności w skład Zakładu Parazytologii wchodziły dwie pracownie, które koncentrowały się na badaniach z zakresu parazytologii weterynaryjnej i parazytologii ogólnej. Obecnie Instytut Parazytologii działa w oparciu o trzy zakłady i dziesięć pracowni oraz dwie stacje terenowe.
Od 1997 r. siedziba Instytutu, o powierzchni 1440 m2 znajduje się w nowoczesnym gmachu przy ul. Twardej 51/55 w Warszawie. Wszystkie pomieszczenia są skomputeryzowane, wyposażone w nowoczesną aparaturę, specjalistyczne laboratoria do badań w zakresie biologii molekularnej, immunologii, chemii i biologii, pomieszczenie do prac sterylnych, pokój chłodnię oraz zwierzętarnię dla małych zwierząt z szafami laminarnymi i systemem wentylacyjno-nawiewnym.
Obecnie Instytut Parazytologii im. W. Stefańskiego PAN jest specjalistyczną placówką, nie mającą w kraju swojego odpowiednika, prowadzącą kompleksowe interdyscyplinarne badania podstawowe, które prowadzą do rozwiązywania ważnych problemów z dziedziny parazytologii.
Instytut Parazytologii im. W. Stefańskiego PAN od 1961 r. ma uprawnienia do nadawania stopni doktora nauk biologicznych i od 1981 r. doktora habilitowanego nauk biologicznych. Od 1970 roku Instytut prowadzi specjalistyczne Studium Doktoranckie z zakresu parazytologii.
W dniu 30 września 2010 r. został ogłoszony komunikat Nr 19 o ustalonych kategoriach jednostek naukowych, a Decyzją Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Instytut Parazytologii im. Witolda Stefańskiego PAN uzyskał kategorię 1.
Obecnie Instytut zatrudnia 35 pracowników naukowych - 7 profesorów na stanowisku profesora zwyczajnego, 7 doktorów habilitowanych na stanowisku profesora nadzwyczajnego, 8 doktorów, 7 asystentów, 5 badawczo-technicznych i 1 pracownik inżynieryjno-techniczny.
Decyzją Ministra Nauki, Przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych w latach 2002-2007 Instytut został uznany jako Centrum Doskonałości w Parazytologii dla Europy Centralnej i Wschodniej.
Rada Naukowa
Instytutu Parazytologii im. Witolda Stefańskiego PAN
w kadencji 2019-2022
Członkowie PAN
Prof. dr hab. Henryk Okarma
Instytut Ochrony Przyrody PAN,
al. Adama Mickiewicza 33, 31-120 Kraków
Członkowie Rady Naukowej IP PAN z ramienia Instytutu:
- Dr hab. Justyna Bień-Kalinowska
- Prof. dr hab. Mieczysława Boguś
- Prof. dr hab. Władysław Cabaj
- Prof. dr hab. Aleksander Demiaszkiewicz
- Prof. dr hab. Bożena Moskwa
- Prof. dr hab. Zdzisław Świderski
- Prof. dr hab. Halina Wędrychowicz
- Dr hab. Jakub Gawor, profesor nadzwyczajny IP PAN
- Dr hab. Grzegorz Karbowiak, profesor nadzwyczajny IP PAN
- Dr hab. Zdzisław Laskowski, profesor nadzwyczajny IP PAN
- Dr hab. Anna Rocka, profesor nadzwyczajny IP PAN
- Dr hab. Daniel Młocicki, profesor nadzwyczajny IP PAN
Członkowie Rady Naukowej IP PAN z ramienia Instytutu - przedstawiciele
niesamodzielnych pracowników naukowych:
- Dr Witold Jeżewski
- Dr Anna Wrońska
- Lek wet. Katarzyna Filip
Członkowie Rady Naukowej IP PAN spoza Instytutu:
-
Dr hab. Krzysztof Anusz
Wydział Medycyny Weterynaryjnej,
Katedra Higieny Żywności i Ochrony Zdrowia Publicznego, SGGW
ul. Nowoursynowska 159, bud. 24, pok. 338, 02-776 Warszawa
-
Dr hab. Tomasz Cencek
Zakład Parazytologii i Chorób Inwazyjnych,
Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy
Al. Partyzantów 57, 24-100 Puławy
-
Prof. dr hab. Maria Doligalska
Zakład Parazytologii,
Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski
ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa -
Dr hab. Elżbieta Gołąb, prof. nadzwyczajny NIZP-PZH
Zakład Parazytologii Lekarskiej,
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny
ul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa
-
Dr hab. Małgorzata Kęsik Brodacka
Zakład Bioinżynerii,
Instytut Biotechnologii i Antybiotyków,
ul. Starościńska 5, 02-516 Warszawa
-
Prof. zw. dr hab. n. med. Piotr Kurnatowski
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu,
ul. Zamkowa 4, 58-300 Wałbrzych
-
Dr hab. Sławomir Kornaś
Katedra Zoologii i Ekologii,
Uniwersytet Rolniczy w Krakowie,
ul. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków
-
Dr hab. Rafał Kowalczyk
Instytut Biologii Ssaków,
ul. Stoczek 1, 17-230 Białowieża
-
Prof. dr hab. Joanna Matowicka-Karna
Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Klinicznej, Wydział Farmaceutyczny
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
ul. Waszyngtona 15 A, 15-269 Białystok
-
Dr hab. Tomasz Mazgajski
Muzeum Instytut Zoologii PAN,
ul. Wilcza 64, 00-679 Warszawa
-
Prof. dr hab. Wojciech Piasecki
Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytet Szczeciński,
ul. Mickiewicza 16, 70-383 Szczecin
-
Dr hab. Joanna Stańczak, prof. nadzwyczajny
Zakład Parazytologii Tropikalnej,
Katedra Medycyny Tropikalnej i Parazytologii, Gdański Uniwersytet Medyczny,
ul. Powstania Styczniowego 9 B, 81-519 Gdynia
Prezydium Rady Naukowej
Instytutu Parazytologii im. Witolda Stefańskiego PAN
w kadencji 2019-2022:
- Prof. dr hab. Piotr Kurnatowski – Przewodniczący
- Prof. dr hab. Maria Doligalska – Wiceprzewodnicząca
- Dr hab. Anna Rocka, profesor nadzwyczajny IP PAN – Wiceprzewodnicząca
- Dr hab. Justyna Bień-Kalinowska – Sekretarz